10x Hartig Bakken voor Oudejaarsavond!

Als titel voor dit blog koos ik '10x Hartig Bakken voor Oudejaarsavond'. Gewoon omdat oudejaarsavond er met rasse schreden aankomt. 

Maar natuurlijk kun je het hele jaar door hartig bakken! Er gaat niets boven vers gebak uit eigen oven, toch?! Alleen al die heerlijke geur in huis...

Kies andere uitsteekvormpjes voor je minipizzaatjes en kaaskoekjes als je buiten de kersttijd gaat bakken. Of maak geen hartige kerstkrans maar een gehaktstaaf of een sinterklaas-saucijzenbroodletter. Of een ovale gehaktkrans voor Pasen!  

Bekijk snel mijn lijstje met 10 recepten voor hartig gebak en ga er vandaag nog mee aan de slag! 

Ik wens je alvast een heel gezellige Oudejaarsavond en een Gelukkig 2021!

1. Kerstboompizzaatjes met kruidig gehakt

2. Hartige kerstkrans gevuld met Limburgs gehakt

3. Feestelijke kerstkaaskoekjes met stukjes olijf en basilicum

4. Pittige 3-peper-kaaskoekjes

5. Mini-saucijzenbroodjes met Indonesisch gehakt

6. Bladerdeegflapjes gevuld met gekruid gehakt en tomaten

7. Pittige Brabantse worstenbroodjes met spelt

8. Focaccia met gerookte zalm, olijven en citroenmayonaise

9. Scones met zongedroogde tomaten en basilicum, belegd met mozzarella

10. Zachte, luchtige broodjes gevuld met kruidige kipgehaktworstjes

Pittige Brabantse worstenbroodjes met spelt: zó maak je ze zelf!

Ken je die mop over de gluut?

Die bestaat niet! 😄

'Huh?????' 😕

Ik weet het: het is not done om een grap uit te leggen. Toch ga ik dat hieronder doen...

Maar eerst wil ik je lekker maken voor het recept van vandaag: Brabantse worstenbroodjes van mals, zacht, een beetje nootachtig speltdeeg met daarin verpakt pittig gekruide worstjes van smeuïg gehakt!

De taal van de boerderij...

Eén vark, twee varken

Bijna twee was ze, mijn dochter. Wij logeerden op een boerderij in Zuid-Engeland. 's Avonds op de bank bekeken we samen plaatjes uit een boekje met allemaal boerderijdieren. 

'Zie je de kip? Wat voor eten kregen de kippen vanmorgen van de boer?' 

'Hoe doet het paard? Hoeveel paarden lopen er buiten in de wei?'

Een heel voorspelbaar gesprek, toch?

Totdat ze zei: 'De boer heeft ook varken. Eén vark is héél groot!'

Hieruit sprak echte kinderlogica: een kip/twee kippen, een paard/twee paarden. En dus was het ook: een vark/twee varken! 

...en de taal van de keuken

Een gluut, twee gluten

Ik denk nog vaak terug aan dit prietpraatverhaal. 

Des te meer nu ik steeds meer mensen het een-vark/twee-varken-principe hoor loslaten op het woord 'gluten'. Zoiets in de vorm van een gluut/twee gluten...

Misschien zeg je het zelf ook weleens: 'In tarwe zitten gluten'?

Maar wist je dat het woord gluten eigenlijk een enkelvoudig woord is? Het is het gluten. Vergelijk het maar met de koffie of de thee. Beide drankjes zijn altijd enkelvoud. 

Als je heel correct wilt zijn, zeg je dus: 'In tarwe zit gluten.' 

Het verméénde enkelvoud van gluten - de gluut dus - heb ik gelukkig nog niet vaak gehoord, maar af en toe duikt dit vreemde woord toch op. In uitspraken als 'Er zit geen enkele gluut in dit brood.'...

Ik weet het: taal is onderhevig aan verandering. Ooit wordt het dus misschien Standaardnederlands: gluten als meervoudsvorm.  

Maar: de gluut?! Voorlopig komt die nog in geen enkel woordenboek voor! De gluut bestaat niet!

Zit er gluten in speltbloem?

Het voorbeeldzinnetje van hierboven klopt op meerdere manieren: niet alleen grammaticaal, maar ook feitelijk. In tarwe zit gluten! 

Gluten is het woord voor de eiwitten, die tarwedeeg zijn elasticiteit en tarwebrood zijn luchtigheid geven.

De worstenbroodjes uit het recept van vandaag maak ik echter niet van tarwe, maar van spelt, een ander graan. Sommige mensen denken dat er in de bloem van spelt geen gluten zit. Maar is dat wel zo?

De vraag stellen is hem beantwoorden! Nee dus: ook in spelt zit gluten! Tarwe en spelt lijken erg veel op elkaar. De graansoorten behoren tot dezelfde familie. 

Als je intolerant bent voor gluten, is bakken met spelt dus geen goed alternatief...

Waarom gebruik ik speltbloem voor mijn worstenbroodjes?

Het antwoord is heel simpel: ik vind worstenbroodjes van speltbloem gewoon ontzettend lekker. 

Ik at de broodjes voor het eerst bij de Bisschopsmolen in Maastricht. Deze molen maalt zijn spelt niet alleen zelf, maar er hoort ook een bakkerij bij die de lekkerste dingen maakt van spelt! 

De Brabantse worstenbroodjes van de Bisschopsmolen waren wat mij betreft meteen een schot in de roos! Het speltdeeg geeft de broodjes meer diepgang dan tarwedeeg, een intensere smaak. Een beetje nootachtig. 

Toen ik daarna weer eens aan de slag ging met mijn eigen worstenbroodjes, lag het voor de hand dat ook ik voor speltbloem koos. Ze waren meteen de eerste keer al een groot succes! En dus was speltbloem een blijvertje voor mijn worstenbroodjes!   

Tips voor het deeg van je worstenbroodjes

Lees mijn blog over brooddeeg van tarwe!

Speltdeeg lijkt qua bakeigenschappen erg veel op tarwedeeg. 

Heb je nog nooit eerder brood gebakken van tarwe? Dan raad ik je aan je even in te lezen over het werken met gistdeeg. Er zijn een paar regeltjes over brooddeeg die een groot verschil kunnen maken voor het eindresultaat!

Een paar jaar geleden schreef ik daar al eens een uitgebreid blog over. Het zou zonde zijn als ik dat werk hier weer helemaal over zou gaan doen...

Dus: volg gewoon dit linkje! Het lezen van mijn blog kost je niet meer dan 10 minuten. Doen!

Anders dan anders: bestrijk je worstenbroodjes 2 keer met ei!

Zoals je kunt lezen in mijn blog over gistdeeg, bestrijk je brood voordat het de laatste keer moet rijzen met vocht. Dat kan melk zijn of (olijf)olie. Of ei. Dat laatste gebruik je voor je worstenbroodjes. Een laagje losgeklopt ei geeft je brood een prachtige glans. 

Maar het kan nóg mooier: bestrijk je worstenbroodjes eens twee keer met ei. Eén keer voor de laatste rijs, dus vlak nadat je je broodjes hebt gevormd en op de bakplaat hebt gelegd. En één keer vlak voordat je je worstenbroodjes de oven in schuift om ze te bakken. 

Zie hieronder op de foto het resultaat. Magnifiek, toch?!

Tips voor de vulling van je worstenbroodjes

Welk gehakt gebruik je voor je worstenbroodjes?

Je verwacht het waarschijnlijk al wel: de keuze van de soort gehakt die je gebruikt voor de worstjes in je broodjes is een belangrijke! 

Veel mensen kiezen instinctief voor mager gehakt. Dat klinkt extra luxe.

Toch is dat niet wat ik je aanraad om te kopen...

Gehakt met een hoger vetgehalte zorgt voor veel smeuïgere worstjes. 

En dat niet alleen. Realiseer je dat je je worstenbroodjes maakt van brooddeeg. Dat deeg bevat relatief weinig boter/margarine. Zeker als je het vergelijkt met het rijke bladerdeeg dat de bakker in zijn saucijzenbroodjes verwerkt. Het gebrek aan vetstoffen moet je dus - minstens een beetje - compenseren door iets vetter vlees te nemen.

Ik ga standaard voor 100% varkensgehakt. Dat is bij verre het lekkerst! Wil je toch liever een gehaktmengsel gebruiken, denk dan eens aan half-om-half varkensgehakt en kalfsgehakt. Heerlijk! 

Hoe maak je de vulling van je worstenbroodjes nóg lekkerder?

Worstenbroodjes vul je nooit met alleen maar gehakt. 

Kruiderijen zijn ook van belang. Ik kies meestal voor een combinatie van paprikapoeder, nootmuskaat, versgemalen zwarte peper, zout én een lepeltje sambal. Heerlijk, die pit in mijn worstenbroodje!

Een eitje hoort er ook bij: voor de binding. 

Maar misschien nog essentiëler voor lekkere worstjes is het gebruik van paneermeel! Grof paneermeel - zelf gemaakt van smaakvol desembrood (of speltbrood!) - is ideaal. 

Tip: bij de Bisschopsmolen in Maastricht, waar ik het hierboven al even over had, verkopen ze kant-en-klaar vezelrijk paneermeel voor in je worstenbroodjes! 

Serveertips voor je pittige Brabantse worstenbroodjes met spelt

Het lijkt een overbodige vraag: 'Wanneer serveer je je Brabantse worstenbroodjes?' Wat mij betreft kun je beter vragen: 'Wanneer niet?'

Maar ik heb nog wel een paar serveertips waar je misschien zelf nog niet aan gedacht had. Zet eens worstenbroodjes op tafel:

• bij je (kerst)ontbijt of (kerst)brunch; of tijdens de paasdagen als je dan pas dit recept leest
• als hartig gerechtje bij je (kerst)high tea
• als extra gezellige (kerst)lunch
• als hartig hapje op oudejaarsavond
• tijdens een (tuin)picknick
• tijdens een spelletjesavond 
• of trakteer op school of op je werk op worstenbroodjes als je jarig bent!

Wanneer je ook je worstenbroodjes eet, genieten wordt het altijd! 

Veel plezier met het recept hieronder!

Pittige Brabantse worstenbroodjes met spelt: zó maak je ze zelf!

Ingrediënten (voor 20 worstenbroodjes):

Voor het deeg:

• 500 gram speltbloem (ik gebruik de Abdij Speltbloem te koop bij AH)
• 12 gram instant-gist
• 50 gram zachte roomboter
• 25 gram zachte margarine
• 1 ei (L)
• 15 gram witte basterdsuiker
• 10 gram zout
• ±250 ml lauwe melk
• 2 eieren en een beetje zout voor het bestrijken van de broodjes
• eventueel nog een klein beetje speltbloem voor het bestuiven van het aanrecht

Voor de gehaktvulling:

• 750 niet te fijn varkensgehakt (zie het blog hierboven)
• 2 eieren (L)
• 100 gram grof paneermeel (liefst zelfgemaakt vezelrijk paneermeel; het recept vind je elders op mijn blog)
• 1 theelepel sambal oelek
• 1/2 theelepel mild paprikapoeder
• een snufje nootmuskaat
• 5 gram zout
• een ruime hoeveelheid versgemalen zwarte peper

Bereiding:

1. Ik kneed mijn deeg altijd in de kom van mijn staande mixer, maar als je die niet hebt kun je het deeg ook met de hand kneden. Het deeg is niet stug en makkelijk om te maken.
2. Doe alle ingrediënten vanaf de speltbloem tot en met het zout in de kom. Schenk er het overgrote deel van de melk bij. Vermeng het geheel eerst en kneed er daarna een soepel deeg van. Voeg tijdens het kneden eventueel nog wat melk toe als het deeg te droog blijft. Als ik mijn deeg in de mixer kneed, is het na ongeveer 7 minuten bijna klaar. Ik neem het dan uit de kneedmachine en kneed het nog 2 minuten met de hand; zo kan ik goed voelen hoe soepel en vochtig het deeg is. Het ideale deeg bevat zoveel vocht dat het net niet aan de handen blijft plakken. Als je je deeg makkelijk uit elkaar kunt trekken zonder dat het scheurt, is het elastisch genoeg en rijst het straks mooi.
3. Vorm een egale bol van het deeg en leg die terug in de kom. Dek de kom af met een vochtige doek en zet hem op een warme plaats. Een oven van 30 à 35°C (geen heteluchtoven met een blazende fan; deeg houdt niet van tocht) is heel geschikt hiervoor. Misschien heeft je oven wel een rijsstand: nog beter! De deegbol moet een kwartier rijzen.
4. Meng ondertussen alle ingrediënten voor het gehakt. Ik vind het altijd lekker als het gehakt voor mijn worstenbroodjes behoorlijk pittig is. Vandaar de sambal en de ruime hoeveelheid zwarte peper! Aanrader: test je gehakt even door er in een pannetje met wat boter een piepklein hamburgertje van te bakken. Dat kun je proeven en daarna kun je eventueel de smaakmakers in je gehakt nog wat aanpassen. Gehakt voor worstenbroodjes mag iets smaakvoller zijn dan gehakt voor een gehaktbal. 
5. Verdeel het gehakt in 20 gelijke stukjes, waarvan je kleine worstjes rolt. De worstjes moeten ongeveer 12 à 13 cm lang worden. Bewaar ze in de koelkast totdat je ze gaat inpakken in je worstenbroodjes.
6. Vorm van de gerezen deegbol een lange sliert. Die kun je makkelijk in 20 stukjes verdelen. Rol elk stukje op een tot een mooi bolletje (bekijk even dit filmpje als je nog nooit eerder deeg hebt opgebold!). Leg alle bolletjes op een bakplaat met een droge theedoek eroverheen. Zo mag het deeg weer 15 minuten rijzen.
7. Zet een bakplaat klaar die je bekleed met een bakmatje. Heb je geen bakmatje, vet dan de bakplaat in met een beetje boter.
8. Dan wordt het tijd om je worstenbroodjes echt te gaan maken! Er staat op YouTube een praktisch filmpje waarin je kunt zien hoe Robert van Beckhoven dat doet, maar ik wil zelf ook een poging wagen het je uit te leggen.
9. Zet je bakplaat met deegbolletjes op het aanrecht en pak één bolletje onder de theedoek uit. Rol het bolletje met een deegroller uit tot een ovaaltje met een lengte van ongeveer 16 cm. Het kan zijn dat je een klein beetje speltbloem nodig hebt voor je deegroller of om het aanrecht te bestuiven; gebruik in elk geval zo weinig mogelijk.
10. Leg op je deegovaaltje een gehaktworstje. Vouw eerst de uiteinden van het deeg over de uiteinden van de worstjes heen. Trek dan de lange kanten allebei omhoog en plak ze boven het worstje stevig aan elkaar vast. Rol het worstenbroodje even over het aanrecht, zodat de naad dun en stevig wordt. 
11. Leg je worstenbroodje op de bakmat met de naad naar beneden. Zorg ervoor dat de naad mooi in het midden zit. Plat de bovenkant van het broodje daarna nog een beetje af met de vlakke hand. 
12. Vorm zo alle worstenbroodjes. Leg ze ruim uit elkaar, want ze gaan nog rijzen! Ik heb twee bakmatjes van 40x30 cm; daar passen elk 10 broodjes op als ik ze een beetje schuin neerleg. 
13. Klop 2 eieren los met een snufje zout. Bestrijk je broodjes met het ei. Bewaar het restje ei voor later.
14. De derde rijstijd bedraagt 30 minuten. Ik zet mijn broodjes het eerste kwartier in de lauwe oven en daarna op een warme tochtvrije plek in de keuken. De oven moet immers voorverwarmd worden voor het bakken. Dat voorverwarmen mag tot 225°C (oven met boven- en onderwarmte).
15. Bestrijk je broodjes nog een keer met ei vlak voordat ze de oven in gaan. Als je ze twee keer bestrijkt, worden ze tijdens het bakken prachtig goudbruin en glanzend! 
16. Bak de broodjes midden in de oven in ±12 minuten gaar. Heb je - zoals ik - twee bakplaten vol, bak ze dan na elkaar. Houd je broodjes de laatste paar minuten in de gaten: het kan zijn dat je je oven een klein beetje lager moet draaien als ze te snel bruinen.
17. Neem een broodje van de bakplaat en klop erop aan de onderkant. Gare broodjes klinken hol, dus dat is wat je wilt. 
18. Neem je worstenbroodjes van de bakplaat en leg ze op een rooster. 
19. Of... eet ze rechtstreeks uit de oven. Supervers en warm!

Tips:

1. Wil je je worstenbroodjes later serveren? Op kamertemperatuur zijn ze ook erg lekker! Opwarmen kan ook: doe dat in de magnetron op 600W (voor zacht mals deeg; dit heeft onze voorkeur) of in de oven op 150°C (voor een krokanter buitenkantje). 
2. Heb je nooit eerder gewerkt met brooddeeg? Dan raad ik je aan om voordat je met dit recept begint even mijn eerdere blog vol met broodbaktips te lezen!
3. Hou je van hartig gebak? Dan zit je op dit blog goed: er staan nog meer heerlijke recepten hiervoor op. Denk aan een hartige kerstkrans gevuld met gehakt, kerstboompizzaatjes, mini-saucijzenbroodjes met Indonesisch gehakt, pittige kaaskoekjes of hartige scones met spekjes! 

Je Culinaire Bagage voor December: de Feestmaand in 10 Recepten!

Zoek je nog een excuus om feestelijke gerechten en baksels te maken? 

December is één groot excuus! De feestelijke gelegenheden volgen elkaar op: Sinterklaas, kerst, oud en nieuw...

Dus: duik deze maand - net als ik - vaak de keuken in en verwen jezelf en je huisgenoten! 

Mocht je nog wat extra inspiratie nodig hebben, lees dan snel door. 

Hier is je Culinaire Bagage voor December: de Feestmaand in 10 Recepten! 

1. De feestmaand december begint met Pakjesavond. Misschien wel de gezelligste avond van het jaar. Een avond die schreeuwt om verwengebak, zoet én hartig! 

Ons favoriete hartige sinterklaasgebak? Dat is een banketletter! Niet gevuld met amandelspijs, maar met kruidig gehakt! 

Die mag de Sint van mij wel in elke hoek strooien! En doet hij dat niet? Dan bak ik hem gewoon zelf! Jij ook?

Baktips voor je saucijzenbroodletter voor Sinterklaasavond:

• bereiden: je kunt je saucijzenbroodletter eventueel al een dag voor Pakjesavond al bakken. Handig! Bewaar je letter na afkoeling afgedekt in de koelkast. Warm hem vlak voor het serveren op in een oven van 150°C. Extra tip: bak op dezelfde manier een ronde saucijzenkrans voor de kerst, een hartige kerstkrans! 
• combineren: je kunt naar hartenlust variëren met je saucijzenbroodletter door elk jaar opnieuw weer voor een andere soort gehaktvulling te kiezen. Wat dacht je van Spaans gehakt, Limburgs gehakt, Grieks gehakt, Indonesisch gehakt, Marokkaans lamsgehakt of kalfsgehakt met pistachenootjes? 

2. Toch liever zoet bakken voor Sinterklaasavond? Dat kan! 

Kies dit jaar bijvoorbeeld eens voor kruidige en luchtige speculaasmuffins! Heerlijk met een glazuur met kaneel en een garnering van geroosterd amandelschaafsel en parelsuiker! 

Bak tips voor je speculaasmuffins:

• bereiding: de speculaaskruiden voor je muffins stel je zelf samen. 
• combineren: zet naast je speculaasmuffins ook een schaal met versgebakken roomboterkruidnootjes op tafel! 

3. Tussen de feestdagen door koken wij hier in huis ook meestal wat feestelijker dan anders. Gewoon, omdat we toch al in de sfeer zijn! 

Dan maken we bijvoorbeeld mijn gehaktballetjes in biersaus: kruidige, rulle gehaktballetjes in een uiensaus op smaak gemaakt met fruitige Maestrichter stroop. En bier natuurlijk. Limburgs oud bruin bier om precies te zijn! 

Kooktips voor je gehaktballetjes in biersaus:

• bereiden: brood en paneermeel spelen een grote rol in dit recept. Je maakt je gehaktballen lekker luchtig door er in melk gedrenkt wittebrood doorheen te kneden. En dat paneermeel? Dat gaat niet door de ballen, maar door de saus. Die krijgt daardoor een heel mooie binding zonder maïzena-achtig te worden!
• combineren: een paar jaar geleden stelde ik een compleet menu samen met deze gehaktballetjes als stralend middelpunt. Maak jij deze maand dat complete menu met kleine aardappelpannenkoekjes met gerookte zalm, Limburgse mosterdsoep, gebakken aardappeltjes, regenboogworteltjes uit de oven en een zelfgebakken appel-kruimelvlaai?! 

4. Appelcompote is heerlijk winters. En vooral zelfgemaakt erg lekker! 

Ga snel aan de slag met mijn verrukkelijke recept voor appelcompote van gekaramelliseerde appeltjes, echte vanille, Ceylonkaneel, kardemom en een scheutje bruine rum! 

Kooktips voor de allerlekkerste verse appelcompote:

• bereiden: je appelcompote wordt erg fijn van smaak én structuur als je er minimaal 4 verschillende rassen appels voor gebruikt. Zoete appels, friszure appels, moesappels en handappels. 
• combineren: deze appelcompote is lekker voor elke doordeweekse dag. Maar hij is ook weer zo speciaal dat je hem net zo goed tijdens een feestelijk etentje kunt serveren, bijvoorbeeld bij je kerstdiner! Fantastisch in combinatie met wild, stoofpotjes, kippetjes uit de oven, de confit de canard van de tip hieronder, etc. 

5. Soep staat bij ons elke week wel een keer op het menu. Bijvoorbeeld deze kruidige, romige en tegelijkertijd pittige Indiaas getinte linzensoep! Extra bonus: deze soep is snel klaar! 

Kooktips voor je romige Indiaas gekruide linzensoep:

• bereiden: het specerijenmengsel voor deze soep komt niet uit een pakje of zakje. Je maakt het helemaal zelf! Als je de soep maakt met groentebouillon is hij helemaal vegetarisch.
• combineren: als je bij deze Indiase linzensoep naanbroodjes serveert, dan kun je hem op tafel zetten als maaltijdsoep! 

6. Voordat je het weet is het weer kerst! Wat zet jij dit jaar op tafel tijdens je kerstbrunch/kerstdiner/kerstlunch/kerstborrel?

Met deze kleine kerstboompizzaatjes maak je in elk geval goede sier. Jong en oud is er verzot op! 

Ook leuk: bak ze samen met je (klein)kinderen!

Baktips voor je zelfgebakken kerstboompizzaatjes:

• bereiden: in het recept neem ik je bij de hand en leg ik je stap voor stap uit hoe je zelf  het pizzadeeg, de pizzasaus en de gehakttopping voor deze vrolijke kerstboompjes maakt. En hoe je je pizzaatjes bakt natuurlijk!
• combineren: ben je op zoek naar nog meer feestelijke borrelhapjes, niet alleen voor de kerst maar ook voor oudejaarsavond? Volg dan het rode linkje. Dan krijg je een lijst met vele tientallen hapjes, tapas en amuses! 

7. Een voorgerecht voor je kerstdiner? De lekkerste gerechtjes zijn vaak het makkelijkste om te maken! 

Wat dacht je van kleine partytomaatjes gevuld met een romige, maar boozy garnalensalade?!

Kooktips voor je tomaatjes gevuld met garnalensalade:

• bereiden: eten er kinderen mee, maak voor hun dan een aparte portie zonder drank en met een kleinere hoeveelheid pikante specerijen.
• combineren: deze tomaatjes doen het ook erg goed op een buffet voor je kerstbrunch! 

8. Welk hoofdgerecht serveer jij dit jaar tijdens je kerstdiner? Ga je voor een grote gevulde kalkoen, een feestelijke rollade, wild, een makkelijk voor te bereiden stoofpotje?

Elk jaar weer superpopulair op mijn blog zijn de zelfgekonfijte eendenboutjes! En dat begrijp ik wel: ze zijn echt fantastisch. Ook kinderen zijn er dol op, want het zachte eendenvlees heeft wel wat weg van een mals kippenboutje. 

Kooktips voor je confit de canard:

• bereiden: begin minimaal twee dagen voor de kerst al met dit recept. Niet dat je er zo lang voor in de keuken hoeft te staan, maar je moet wel wat geduld hebben voor het marineren en het konfijten. Makkelijk: je kunt dit gerecht de dag voor kerst al bijna klaar hebben liggen! 
• combineren: ook rondom dit gerecht bouwde ik een tijd geleden een compleet (kerst)menu! Met zelfgemaakte bitterballen, een feestelijke salade met gerookte zalm, krokante in ganzenvet gebakken krielaardappeltjes, zachte en milde zuurkool met spekjes en rode paprika, sinaasappels gevuld met Grand-Marnierroomijs en koffie met financiers! Een Frans menu voor echte gourmands! 

9. Wil je het tweede kerstdag wat rustiger aandoen, maar toch een feestelijk gerecht met kalkoen serveren?

Of ben je nog op zoek naar een speciaal recept voor een gezellige kerstlunch? 

Denk dan eens aan mijn flensjes gevuld met Zürcher geschnetzeltes! Geschnetzeltes zijn reepjes mals vlees - en tijdens de kerstdagen moet dat natuurlijk kalkoen zijn, maar kip of kalfsvlees is ook erg lekker - in een romige wittewijnsaus! 

Kooktips voor je flensjes gevuld met kalkoenreepjes in een romige wittewijnsaus:

• bereiden: in het recept vind je uitgebreide tips om de beide onderdelen van dit recept ruim voor je etentje al voor te bereiden en alles later op te warmen.
• combineren: serveer hier een vrolijke kerstsalade bij, bijvoorbeeld een salade van gegrilde groene aspergepuntjes, haricots verts en tomaat of een salade van groene komkommerlinten met rode spikkels van puntpaprika! 

10. Wij sluiten het jaar steevast af met versgebakken oliebollen! En jullie? Bakken jullie je oliebollen ook zelf?

Als je je oliebollen zelf maakt, kun je er lekker mee variëren. Je kunt bijvoorbeeld rozijnen, gekonfijte kersjes en Grand Marnier toevoegen aan het beslag, zoals ik dat altijd doe. Lekker!

Baktips voor je eigen oliebollen:

• bereiden: gebruik een ijsschep om je oliebollenbeslag in de olie te scheppen. Zo krijg je prachtige ronde bollen!
• combineren: natuurlijk eten wij op oudejaarsavond ook een aantal lekkere borrelhapjes. Volg de link om zelf een keuze te maken uit alle hapjes die ik eerder al eens op dit blog zette! 

Ik wens je een gezellige en smakelijke decembermaand!

En alvast een gelukkig 2021! 

In een normaal jaar zou ik je in november en december aanmoedigen om een bezoekje te brengen aan een Duitse kerstmarkt. 

Om er gezellig rond te neuzen en kerstsnuisterijen in te slaan. 

Maar eigenlijk nog meer om er te genieten van allerlei typische kerstmarkthapjes, waarvan schmalzkuchen, krokant gefrituurde deegkussentjes onder een dekentje van poedersuiker - je eet ze warm uit een grote puntzak! - misschien wel de allerlekkerste zijn!

Maar helaas, 2020 is geen normaal jaar. Kerstmarktbezoekjes zijn nu uit den boze...

Nou zijn wij er niet de mensen naar om bij de pakken te gaan neerzitten. Integendeel! Die schmalzkuchen moesten er ook dit jaar gewoon komen. En dus maakten wij ze - vorige week al - zelf!

De huisgemaakte bleken zo in de smaak te vallen, dat ik niet kan wachten om jullie het recept te geven!

Maak ze meteen!

En... proef je hem, die gezellige kerstmarktsfeer? Thuis, in je eigen keuken?!

Gezellige kerstdagen!

Een bezoekje aan een Duitse kerstmarkt!

Wie kent ze niet: de oergezellige kerstmarkten net over de grens, bij onze oosterburen? Aken, Dusseldorf, Keulen, Oldenburg. En een paar uurtjes rijden verderop in Bremen, Berlijn. 

Bijna elk jaar boeken wij wel een vrije dag in om er een te bezoeken. 

En dan genieten we met volle teugen! Niet alleen van de magische sfeer, de feeërieke lichtjes, de tot in de hemel reikende kerstbomen en de stalletjes vol met kerstballen, kaarsjes, kerstkaarten, houten kinderspeelgoed en kleine kerstcadeautjes. Maar ook van al de lekkernijen die er worden aangeboden!

Wat kun je allemaal eten op de Duitse kerstmarkt?

Van hartig tot zoet, de kerstmarkthapjes zijn allemaal even verleidelijk! 

In de hartige hoek kun je kiezen uit onder andere:

• verse zalm die ter plekke boven open vuur wordt gerookt
• krokant gebakken reibekuchen, aardappelpannenkoekjes. Omdat deze koekjes ook populair zijn Limburg, waar ik vandaan kom, staat er al een recept hiervan op mijn blog!
• gepofte tamme kastanjes
• allerlei soorten worst, van bratwurst tot currywurst al dan niet met sauerkraut of grünkohl
• flammkuchen
• gepofte aardappels met allerlei sausjes
• kruidige champignons met knoflooksaus
• dampend warme goulashsoep 

En dan het zoet. Op dat vlak is de keus nog uitgebreider. Even een kleine greep:

• lebkuchen in alle soorten en maten, vaak met prachtige versieringen
• kaiserschmarrn, luchtige zoete pannenkoeken die grof in stukken worden gescheurd en traditioneel worden geserveerd met pflaumenmus, pruimencompote
• vrolijke rode suikerappels
• spiezen met dikke rijpe aardbeien, gedoopt in chocolade
• chocoladezoenen in 101 verschillende smaken
• suikeramandelen, suikerpinda's en allerlei andere gesuikerde noten; wij zijn echte liefhebbers, dus ook hiervan vind je een recept op mijn blog
• kerststollen
• wafels
• en zelfs Hollandse poffertjes! 

Meestal is het het moeilijkst om te beslissen wat je níet wilt proeven...

En daarom maken we elk jaar weer andere keuzes. Maar er is één gerecht dat we nooit kunnen weerstaan: de schmalzkuchen! 

Wat zijn Duitse schmalzkuchen?

Ik kan het me als rechtgeaarde fan bijna niet voorstellen, maar er bestaat een kans dat je niet precies weet wat schmalzkuchen zijn...

Om alle onduidelijkheid uit de weg te ruimen:

schmalzkuchen zijn:

• kleine (±3x3 cm)
• luchtige
• krokante
• kussentjes
• van gefrituurd deeg
• die warm worden bestrooid met poedersuiker
• en meteen vers worden gegeten
• uit een feestelijke puntzak!

Wat is de Nederlandse naam voor schmalzkuchen?

Het Nederlandse woord voor het Duitse 'schmalz' is 'smout'. De woorden lijken een beetje op elkaar zoals je ziet. 

'Schmalzkuchen' zou je dus letterlijk kunnen vertalen met 'smoutkoeken'. 

Wat is smout?

Smout is een beetje een ouderwets - en dus onbekend - woord. Maar van het synoniem reuzel heb je misschien wel al eens gehoord. Reuzel is uitgesmolten varkensvet. 

Tegenwoordig kijken we een beetje uit met het eten van te veel dierlijk vet, maar in vroeger tijden werd reuzel vaak gebruikt in de keuken. 

Ik kan me nog herinneren dat er in de vliegenkast - een houten stellingkast met gaas in de deurtjes - in de kelder van mijn oma altijd wel een pot stond. Die kwam op tafel bij de broodmaaltijd om zes uur (warm eten deden mijn grootouders tussen de middag!). Een laagje lichtgezouten reuzel als beleg op Limburgs zwart brood (roggebrood) is best lekker. 

Verder werd de reuzel vooral gebruikt om er vlees in te braden of aardappels in te bakken. 

En reuzel ging regelmatig door het deeg heen. Vooral hartig deeg. Voor bijvoorbeeld ovenschotels van ragout onder een dekentje van deeg. 

Duitsers kneedden hun reuzel, schmalz, ook door zoet deeg. En van dat deeg bakten ze dus de beroemde schmalzkuchen. 

Alhoewel, bakken? Ze frituurden hun gebak. Ook weer in (soms deels) schmalz! Dat doet je misschien een beetje denken aan onze oliebollen, maar het resultaat is wezenlijk anders, met name doordat oliebollen gemaakt zijn van een (veel dunner) beslag en niet van deeg. 

Gaat er nog steeds schmalz door Duitse schmalzkuchen?

Nee dus! Tegenwoordig wordt de reuzel bijna altijd vervangen door roomboter. En dat is misschien nog lekkerder! 

Het frituurvet is inmiddels (op de meeste plaatsen) vervangen door plantaardige frituurolie.

Wanneer eten de Duitsers schmalzkuchen?

Op de kerstmarkt zijn schmalzkuchen razendpopulair. Al worden ze niet overal in Duitsland onder diezelfde naam verkocht. 

We hebben weleens een hele kerstmarkt afgezocht naar schmalzkuchen en ze uiteindelijk gevonden bij twee stalletjes met de opschriften 'Mutzen' en 'Mandelmutzen'. 

Tijdens de kerstdagen worden ook in Duitse huisgezinnen vaak schmalzkuchen gebakken. Althans, dat is wat talrijke Duitse foodbloggers ons willen doen geloven.  

In sommige gebieden in Duitsland is het gefrituurde gebak meer een traktatie tijdens carnaval. Een beetje zoals wij in Limburg nonnevotte - een soort in een strik gevouwen donuts - eten. Denk ik. 

Hoe worden Duitse schmalzkuchen gemaakt?

Dat is de hamvraag natuurlijk! Daar draait immers dit hele blog om...

Ik stelde me die vraag ook een paar weken geleden. En wendde me tot Google.

Nou, dat heb ik geweten! Er bleek niet één eenduidig recept voor schmalzkuchen te bestaan. Ik zou bijna zeggen: zoveel thuisbakkers zoveel recepten...

Schmalzkuchen van gistdeeg

Pakweg de helft van de recepten ging over schmalzkuchen gemaakt van gistdeeg. Een soort brooddeeg dus. Met suiker, boter en ei erdoorheen. 

Het deeg moet na het kneden eerst rijzen en daarna worden uitgerold tot een lap van ongeveer 1 cm dik. Daaruit worden kleine ruitjes gesneden van ongeveer 2x2 cm. De ruitjes worden uit elkaar gelegd en afgedekt met een doek om zo vervolgens nog een keer te kunnen rijzen. En pas daarna gaan de deegruitjes de frituurpan in. 

Zo'n recept heb ik uitgeprobeerd. Lekker...

Maar je voelt al een 'maar' aankomen: het waren niet helemaal de schmalzkuchen die wij ons van de kerstmarkt herinneren. Ze mochten van ons wat luchtiger, wat lichter.

En dus richtte ik mijn aandacht vervolgens op de andere helft van de recepten!

Schmalzkuchen van een zacht deeg met bakpoeder als rijsmiddel

Mijn tweede portie schmalzkuchen maakte ik van een deeg zónder gist. Maar mét bakpoeder!

En ik deed nog meer anders dan van tevoren: ik rolde mijn nieuwe deeg veel dunner uit en sneed er geen ruitjes, maar vierkantjes van.

Die mochten, zonder te rijzen, zo de hete olie in! 

En... bingo!

Over dit recept twijfelden we hier in huis geen moment: dit was hét! 

De stukjes deeg lagen nog geen seconde in de olie of ze begonnen al op te poffen tot kleine, vrolijk bobbelende kussentjes. Binnen een paar minuten kleurden ze goudbruin! Wat een schoonheden!

Mijn man plukte de krokante smoutkoekjes zo ongeveer van mijn schuimspaan af op het moment dat ik ze uit de olie schepte. De eerste portie was al bijna op voordat ik met de tweede kon beginnen...

Hoe eet je schmalzkuchen?

Het beste antwoord: recht uit de frituurpan! 

Nou ja, alleen mijn man dan... 

Alle anderen nemen nog net even de tijd om ze te laten uitlekken op een stukje keukenpapier (al moet ik zeggen dat ze niet vet aanvoelen als je je schuimspaan of frituurmandje goed uitklopt) en bestuiven ze vervolgens met een laagje poedersuiker.

Maar dan is het ook echt aanvallen geblazen!

Ik hoorde tijdens mijn Googlesessie iemand in een Duits YouTube-filmpje zeggen: 'Je schmalzkuchen zijn pas goed gelukt als je niet kunt stoppen met eten totdat de hele schaal leeg is!'. 

Zover heb ik het die middag niet laten komen, al kostte dat wat moeite. Maar om nou een complete portie, bedoeld voor 4 à 6 personen, in één keer soldaat te maken... 

Om een lang verhaal kort te maken: we hielden nog een klein restje over. Dat lieten we afkoelen en daarna dekten we de schaal goed af met huishoudfolie. 

Zo kon het gebeuren dat we een dag later nog een keer zaten te smikkelen. Om onze schmalzkuchen op te piepen zetten we ze ongeveer 10 minuten in een oven van ±160°C. Ze smaakten daarna weer bijna alsof ze vers uit de pan kwamen! 

En weet je? Tijdens de echte kerstdagen gaan we dit hele ritueel nog een keer herhalen! Zeker weten! 

Met één verschil: ik ga op internet nog even een paar gezellige puntzakken bestellen. 

Voor nóg meer kerstmarktsfeer!

Hoe maak je zelf schmalzkuchen zoals van de Duitse kerstmarkt? Zó dus!

Ingrediënten voor een zoete kerstmarktsnack voor 4 à 6 personen:

• 30 gram roomboter
• 1 ei, losgeklopt
• ±80 ml lauwe volle melk
• ±20 ml lauw water
• 250 gram patentbloem
• 30 gram suiker
• 1/2 theelepel zout
• 8 gram bakpoeder (1/2 zakje)
• 1 zakje vanillesuiker
• een beetje extra bloem voor het bestuiven van het aanrecht
• frituurolie
• poedersuiker

Bereiding:

1. Even vooraf: ik maak mijn schmalzkuchendeeg altijd in de staande mixer met kneedhaak, maar je kunt het deeg ook gewoon met de hand kneden; het is geen zwaar werk.
2. Smelt de boter in een pannetje of in de magnetron. Laat de boter een beetje afkoelen.
3. Vermeng in een kom: de boter, het ei en het overgrote deel van de melk en het water.
4. Voeg de bloem, de suiker, het zout, het bakpoeder en de vanillesuiker toe. 
5. Vermeng het geheel en kneed er een deeg van. Lang kneden, zoals bij brood, is niet nodig: zo gauw het deeg mooi soepel aanvoelt, is het klaar. Voeg tijdens het kneden eventueel nog wat melk/water toe. Het deeg moet - qua vochtigheid - net niet aan je handen blijven plakken. 
6. Vorm een mooie bol van je deeg en leg het terug in de kom. Dek de kom af met een doek of huishoudfolie. Leg het deeg zo 15 minuten in de koelkast. Als het wat kouder is, kun je het makkelijker uitrollen.
7. Verwarm de olie in je frituurpan voor tot 180°C.
8. Strooi een dun laagje bloem op je aanrecht. Leg de deegbol erop en druk hem een beetje plat.
9. Wrijf ook je deegroller in met een beetje bloem.
10. Rol het deeg uit tot een lap van ±1/2 cm dikte. Hij is dan ongeveer 30x35 cm groot.
11. Snijd met een deegsnijder of een mes repen uit het deeg van ±2 cm breed. Doe dat in de andere richting ook, zodat je kleine vierkantjes krijgt van 2x2 cm (zie de foto hierboven in mijn blog).
12. Laat je frituurmandje zakken in de inmiddels hete olie. Leg ±20 vierkantjes deeg op een schuimspaan en laat ze in de olie glijden.
13. Omdat het deeg zo dun en klein is, zijn de vierkantjes vrijwel meteen gaar en komen de deegstukjes bovendrijven. Ze rijzen in de eerste minuut geweldig! 
14. Alleen de onderkant van de deegkussentjes, de kant die ondergedompeld is in de olie, wordt bruin. Het is daarom in dit stadium belangrijk dat je bijna voortdurend met een schuimspaan je schmalzkuchen omschept. Zo worden ze aan alle kanten goudbruin. 
15. Til het frituurmandje omhoog als de schmalzkuchen rondom mooi van kleur zijn geworden. Schud het mandje een paar keer uit en schep de schmalzkuchen op een stuk keukenpapier om eventueel nog verder uit te lekken.
16. Verdeel de schmalzkuchen over bordjes - of puntzakken - en bestuif ze rijkelijk met poedersuiker! 
17. Serveer de kerstlekkernij meteen!

Tips:

1. Schmalzkuchen over? Warm ze een dag later 10 minuten op in een oven van ±160°C. Zo smaken ze weer heerlijk vers!
2. Origineel: serveer eens schmalzkuchen als zoet gerechtje bij je kerst-high tea!
3. Nog meer kerstlekkernijen? Volg dan de link 'kerstrecepten'!